Το τέλος του καλοκαιριού φέρνει μαζί του ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα του ημερολογίου: τη μετάβαση στη χειμερινή ώρα. Τους χειμερινούς μήνες, ο ήλιος ανατέλλει νωρίτερα και δύει νωρίτερα. Με τη μετάβαση στην ώρα πίσω, η αυγή έρχεται νωρίτερα, κάτι που, θεωρητικά, επιτρέπει την χρήση φυσικού φωτισμού τις πρώτες ώρες της ημέρας και, κατά συνέπεια, τη μείωση των δαπανών για τεχνητό φωτισμό. Ωστόσο, το επιχείρημα της εξοικονόμησης ενέργειας έχει χάσει τη δύναμή του με την πάροδο των ετών. Ο εμπειρογνώμονας σημειώνει ότι «σήμερα, οι τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης και τα πρότυπα κατανάλωσης σε κάθε οικογένεια έχουν μειώσει την επίδραση αυτού του μέτρου στην κατανάλωση ενέργειας».
Ο Μπέντζαμιν Φράνκλιν ήταν ένας από τους πρώτους που πρότεινε τη μετάβαση στη θερινή ώρα τον 18ο αιώνα. Το 1784, όταν ήταν πρέσβης στη Γαλλία, δημοσίευσε ένα σατιρικό κείμενο με τίτλο «Οικονομικό σχέδιο», στο οποίο πρότεινε στους Παριζιάνους να ξυπνούν νωρίτερα για να εξοικονομήσουν λάδι και κεριά. Ήδη τον 20ό αιώνα, κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, άρχισαν να εφαρμόζονται παρόμοια μέτρα για την εξοικονόμηση ενέργειας. Μετά την ενεργειακή κρίση της δεκαετίας του 1970, η πρακτική της αλλαγής της ώρας δύο φορές το χρόνο έγινε ευρέως διαδεδομένη. Στην Ελλάδα εισήχθη επίσημα το 1932.
Η μετάβαση στη χειμερινή ώρα σημαίνει την αλλαγή της ώρας κατά μία ώρα προς τα πίσω, κάτι που ιστορικά είχε ως στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας μέσω της αποτελεσματικότερης χρήσης του φυσικού φωτός το πρωί.
Αν και η ιδέα της εξοικονόμησης ενέργειας διαδόθηκε από προσωπικότητες όπως ο Μπέντζαμιν Φράνκλιν και έγινε ευρέως αποδεκτή κατά τη διάρκεια της πετρελαϊκής κρίσης της δεκαετίας του 1970, σήμερα η επίδρασή της είναι μικρότερη. Εμπειρογνώμονες στον τομέα της ενέργειας επισημαίνουν ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις και η αλλαγή των καταναλωτικών συνηθειών μείωσαν σημαντικά την επίδραση αυτού του μέτρου στην κατανάλωση ενέργειας των νοικοκυριών.
Πότε αρχίζει η νέα χειμερινή ώρα;
Το βασιλικό διάταγμα 236/2002 της 1ης Μαρτίου, στα άρθρα 2 και 3, ορίζει ότι η περίοδος θερινής ώρας στην Ελλάδα αρχίζει την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου κάθε έτους στις δύο τα ξημερώματα, όταν η επίσημη ώρα της Πορτογαλίας μετατίθεται κατά εξήντα λεπτά μπροστά, και τελειώνει την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου κάθε έτους στις τρεις το πρωί (στις δύο το πρωί στις Καναρίους Νήσους), όταν η επίσημη ώρα της Πορτογαλίας θα μετατεθεί κατά εξήντα λεπτά.
«Αν και ο καθορισμός των ημερομηνιών κατά τις οποίες πρέπει να πραγματοποιηθεί η αλλαγή της ώρας είναι σαφής και υποχρεωτικός, το άρθρο 4 της οδηγίας 2000/84/ ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Ιανουαρίου 2001, ορίζει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα δημοσιεύσει στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανακοίνωση που θα περιλαμβάνει το ημερολόγιο των ημερομηνιών έναρξης και λήξης της θερινής ώρας για τα επόμενα πέντε έτη. Στις 27 Απριλίου 2021, στην εν λόγω Επίσημη Εφημερίδα δημοσιεύθηκε η ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τις διατάξεις για τη θερινή ώρα για τα έτη 2022-2026, συμπεριλαμβανομένης της λεπτομερούς περιγραφής της «Διαταγής PCM/186/2022 της 11ης Μαρτίου, που δημοσιεύει το ημερολόγιο της περιόδου θερινής ώρας για τα έτη 2022-2026» στην Επίσημη Εφημερίδα του κράτους.
Αν και η απλή αλλαγή της ώρας μπορεί να φαίνεται αβλαβής, στην πραγματικότητα ο κιρκαδικός ρυθμός εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το φυσικό φως και τις συνήθειες ύπνου, και αυτή η πρακτική μπορεί να προκαλέσει προσωρινές διαταραχές. Οι πιο συχνές συνέπειες είναι: αϋπνία ή δυσκολία στον ύπνο, κόπωση, προβλήματα συγκέντρωσης, έλλειψη ενέργειας, ευερεθιστότητα και διακυμάνσεις στη διάθεση. Οι ειδικοί σημειώνουν ότι αυτά τα συμπτώματα διαρκούν συνήθως από τρεις ημέρες έως δύο εβδομάδες, ανάλογα με το άτομο.
Τα τελευταία χρόνια έχει ενταθεί η συζήτηση σχετικά με την ανάγκη να εγκαταλειφθεί αυτή η παράδοση. Το 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την κατάργηση του νέου χειμερινού και θερινού ωραρίου, αφήνοντας σε κάθε χώρα την ελευθερία να επιλέξει ποιο από τα δύο θέλει να διατηρήσει. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όρισε μάλιστα το 2021 ως προθεσμία για τη λήψη απόφασης, αλλά η συζήτηση έχει ανασταλεί. Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση δημοσίευσε επίσημο ημερολόγιο που διατηρεί τη μετάβαση στη θερινή ώρα τουλάχιστον μέχρι το 2026.
«Το Συμβούλιο δεν έχει ακόμη λάβει θέση σχετικά με την πρόταση αυτή. Για τη διαμόρφωση της θέσης του Συμβουλίου απαιτείται ειδική πλειοψηφία των κρατών μελών, η οποία είναι επίσης απαραίτητη για την υποστήριξη του τελικού κειμένου που έχει συμφωνηθεί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Από την πλευρά του, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τη θέση του σχετικά με την πρόταση αυτή τον Μάρτιο του 2019: ψήφισε υπέρ της κατάργησης της θερινής και χειμερινής ώρας το 2021. Το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να καταλήξουν σε συμφωνία με σκοπό την έγκριση του νομοθετικού πράγματος που απαιτείται για την κατάργηση της μετάβασης στη θερινή και χειμερινή ώρα», σημειώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στον ιστότοπό της.
